Homenaxe a Álvaro Cunqueiro (14)

Conferencia «A historia da cultura galega»

Centro Galego de Lisboa-Xuventude de Galicia, en 1970

Cando as lexións románs chegaron a Fisterre —conta Valeiro Flavio— que os soldados, ó ver o sol asolagarse no océano, escoitaron algo así como o runxido que fai un ferro o roxo vivo que se mete na fragua do ferreiro e axoenlláronse e di... que estaban presos dun relixioso terror: chegaran ó fin do mundo e viran a morte do sol...

Pero polo sur, antes de chegar ó Fisterre, cando as lexións romás chegaron ó río Lima, creron que era un río famoso na mitoloxía greco-latina, creron que era o Letheo, o río do olvido. Os que pasaban aquel río, ó chegar a outra ribeira, esquencían a lengua que falaban, esquencían os nomes propios, os nomes das súas familias e os rostros, xa non sabían de onde eran, apátridas, vagabundos, sen noites nin días polo mundo.

E non quixeron cruzar o Lima e tuvo que ser o propio xefe das lexións, Décimo Xuño Bruto, quen pasou a cabalo e dende a outra ribeira empezou a chamar ós lexionarios polo seu nome, a dicirlles as batallas nas que estiveran xuntos, as xentes que o coñeceran e ata os nomes das familias e os nomes das terras de onde proviñan.

E entón, convencidos de que aquel non eran o Letheo aquelas augas mansas que van verdes entre xunqueiras, creron de verdade que non era o río do esquezo e pasárono e emprenderon a conquista de Galicia, a romanización de Galicia. De modo que Galicia é nin máis nin menos unha terra que ten a cabeza onde remata o mundo coñecido e ten os pés no Río do Esquezo.

Realmente non pode haber país máis estrano, non pode haber país que estea máis lonxe, e que de máis lonxe veña a entrar dun xeito ou outro na grande historia humán.

O ouro escondido

Namentres a xente nosa fale do ouro escondido, é que estará viva en nós a ledicia imaxinativa, e seremos aínda máis ricos por soñar con tesouros que tendo tódolos tesouros do mundo nunha arca gardada. Valen máis escondidos. Vai un por un camiño, nos doces mediodías de outono, e choviña, e parece que naquela miranda veciña brilla algo entre a herba, e un párase e soña cunha fada que ten na súa man un peite de ouro. Esto non fai dano a ninguén. Na aspereza da vida cotiá, soñar é necesario, e perder o tesouro dos ensoños é perder a merindade dos tesouros do mundo. Cando eu escoito nagunha aldea nosa falar de tesouros, coido que na nosa pobreza aínda somos ricos.

De Tesouros novos e vellos. Algunhas imaxinacións sobre tesouros. «Discurso de ingreso na Real Academia Galega».